جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش پیش رو با تکیه بر روایات تفسیری و منبع قرار دادن آنها، به تبیین و تفسیر آیات 75 تا 129 سوره توبه می پردازد . تفسیر قمی، عیاشی، صافی و برهان، از تفاسیر شیعه و الدرالمنثور از منابع اهل سنت، منابع اصلی این پژوهش هستند . در این طایفه از آیات شریفه قرآن کریم ، از منافقان و سرنوشت آنان سخن به میان آمده است و با برشماری نشانه های نفاق به ابتلا به این بیماری بزرگ شدیدا هشدار داده شده است . در بخش دیگرى از این سوره اهمیت جهاد در راه خدا مورد توجه قرار گرفته و به تناسب بحثهاى مربوط به جهاد، مسلمانان به اتحاد و فشردگى صفوف دعوت شده اند و باز ماندگان از همدلی و وحدت کلمه و کسانی که به بهانه‏هاى مختلف از پذیرش وظیفه جهاد شانه خالی کرده اندشدیدا سرزنش و ملامت شده و در مقابل، از مهاجرین نخستین و سایر مومنان راستین مدح و ستایش شده است .و از آنجا که جامعه اسلامى آن روز با تاسیس حکومتی عدالت محور و نوپا ، برپایی مدنیت اسلامی را هدف گرفته بود ، در این آیات مدنی امور مهمی همچون پرداخت زکات، و پرهیز از تراکم ثروت، و لزوم تحصیل علم ، و وجوب تعلیم و تعلم را یاد آور مى‏شود. از این رو در این مجموعه که نزدیک 500 روایت در ذیل آیات جمع آوری شده است حدود 90 روایت، مربوط به زکات و آداب و احکام آن است که شاید بتوان گفت گسترده ترین موضوع روایات در این پژوهش است .برای رسیدن بهتر به مفاهیم آیات به برخی از مفردات آن پرداخته شده است . از این رو ، در پژوهش حاضر، 60 واژه از آیات قرآن برگزیده و با استفاده از منابع لغوی کهن و جدید بررسی شده اند.در بخش تحلیل روایات، به گونه شناسی روایات ، آسیب شناسی آنها و استخراج پیام ها و آموزه های هدایتی آیات پرداخته شده است . بیشترین روایات از گونه " ایضاح مفهومی " است . مهم ترین آسیب های به دست آمده ، ارسال در سند و نقل به معنا بوده است. به علاوه 204 پیام هدایتی نیز از این مجموعه روایات تفسیری، استخراج شده است.

رسیدن به حاکمیت جامع، از آمال انسان مادی به شمار رفته، درتاریخ بشر امیدوار کننده بوده و انگیزه تلاش برای رسیدن به آن مورد اهتمام هر مکتبی است. یافتن حکومت الگو، یگانه بخشی فعالیت‌ها و برنامه‌های پراکنده، در راستای رشد و تعالی و جلوگیری از انحراف برنامه‌ها را در پی داشته، معیاری برای سنجش میزان موفقیت است تا حاکمان اسلامی با بررسی فرود و فراز آن، دچار غرور ناشی از پیشرفت اندک نشده و نیز در شرایط بحرانی، یأس ناشی از شکست، گریبانگیر آنان نگردد. رسیدن به حکومتی که همه اهداف، آرمان‌ها و ارکانش برمحور اسلام باشد، کمی دور از دسترس انسان‌های معمولی است اما تلاش برای هر چه نزدیک تر شدن به آن براساس مدل حقیقی امکان پذیر است.در این جهت توجه به این نکته ضروری است که الگو باید در موقعیت خود از هر حیث کامل و بی نظیر بوده، تا شایستگی اسوه بودن را دارا باشد و در بررسی مدل حکومتی، رهبری ویژگی لازم را داراست که متفاوت از حاکمان خودکامه و سودجو بوده و ارکان مدیریتش بر اساس معرفت، علم و تدبیر بنیان نهاده شده باشد، به طور قطع شیوه حکومتی این چنین زمامداری، الگو و اسوه همه حاکمان دینی خواهد بود. در دین اسلام بهترین الگو مطابق با آموزه‌های قرآنی پیامبر اکرم می‌باشد که علاوه بر برخورداری از علم لدنی با پشتوانه وحی و امداد خداوند به تدبیر امور پرداخته و بهترین راه حل در برابر وقایع اجتماعی آن روز را ارائه نمودند. ایشان در مکه به پیامبری مبعوث شدند و پایگاه اجتماعی خود را در مکّه قرار دادند اما در مدینه تشکیل حکومت دادند حکومتی که نمود کامل یک حکومت دینی با ویژگی‌های خاص بود و سرآغاز فصل نوینی در تاریخ اسلام و سرچشمه برکات فراوانی در طول تاریخ گشت. موضوع این پژوهش «بازشناسی مسائل اجتماعی عصرپیامبر? و راه حل‌های آنها بر اساس آیات نازله و منابع سیره از سال سوم تا ششم هجرت» می‌باشد. پیامبر اکرم دراین دوره با مسائل اجتماعی مختلفی از جمله توطئه و پیمان شکنی یهودیان بنی نضیر، غزوه احزاب که سخت ترین شرایط برای آن حضرت و یارانش به شمار می‌رود، خیانت و پیمان شکنی گروهی دیگر از یهودیان به نام بنی قریظه که در قالب دشمنان داخلی درصدد ضربه زدن به اسلام برآمدند و نفاق و دورویی منافقان که با ایجاد تفرقه و فتنه انگیزی قصد تشتت و دودستگی در میان مسلمانان را داشتند و همچنین صلح حدیبیه که نقطه عطفی درتاریخ اسلام به شمار می‌رود رو به رو گردیدند که در برابر همه این مسائل با تکیه بر منبع وحی و استناد به آیات قرآنی با اقدامات مناسب از جمله حکمت و درایت در تصمیم گیری، به کار گرفتن تاکتیک‌های جدید، مشاوره، گزینش سپاهیان شجاع، بکارگیری اصل غافلگیری، بیعت و خویشتن‌داری و ... در کنار امدادهای الهی به ارائه راه حل های عملی پرداخت و در این راستا مسلمانان را به حق و حقیت رهنمون ساخت.

از دیدگاه ملاصدرا، همه‌ی موجودات، معلول خدا هستند و دوباره به سوی خدا باز می‌گردند پس همه‌ی موجودات، معاد دارند. او قیامت را باطن دنیا دانسته و معتقد است معاد انسان به اعمال او در این دنیا وابسته است. او مشاعر انسان را متناظر با عوالم وجودی می‌داند انسان به هر‌یک از آن‌ها توجه کند با آن محشور خواهد شد.ملاصدرا معتقد است همان‌گونه که انسان در دنیا جسم دارد بعد از دنیا هم جسم خواهد داشت با این تفاوت که جسم انسان در هر عالم، مناسب با همان عالم است. صورت انسان در قیامت نیز متنسب با اعمال او در دنیاست. افعال انسان در دنیا به تدریج سبب حصول ملکاتی در نفس او می‌شود و صورت آن را تغییر می‌دهد. این صورت باطنی در قیامت آشکار می‌شود و هر فرد به شکلی مناسب اعمال و رفتار خود در دنیا دیده می‌شود

یافتن «معنای زندگی» تنها از طریق شناخت انسان امکان‌پذیر است. بر اساس ساحات وجودی و توانایی‌های انسان معنای زندگی با سه تعبیرِ هدف، ارزش و کارکرد زندگی تحقق می‌یابد. در این پژوهش از میان رویکردهای متفاوت فلسفی، روانشناسی، دینی و عرفانی نسبت به معنای زندگی که به آن‌ها اشاره شده است؛ رویکرد دینی- عرفانی قرآن کریم و بهگودگیتا مورد توجه است. آنچه این دو دیدگاه را به یکدیگر نزدیک کرده است، تأثیر مولفه‌ی عشق در معناداری زندگی می‌باشد. بررسی رویکرد عرفانی قرآن کریم از طریق ساختار وجودی انسان که در میان سایر موجودات از امتیاز خاصی برخوردار است و جامع طبیعت و ماوراء طبیعت می‌باشد، صورت می‌گیرد. از نظر قرآن کریم، زندگی انسان با تأکید عقلانی خالی از هدف و معنا نیست. انسان برای رسیدن به این هدف با اراده و اختیار و از طریق سیر درونی به سمت خداوند در حرکت است. رسیدن به هدف متعالی و کسب معنای زندگی، انسان را به درجه‌ی اشرف مخلوقات و کاملیت می‌رساند. در این مسیر انسان باید با شناخت ماهیت دنیا و مرگ، معنای واقعی زندگی را دریابد و برای رسیدن به سعادت نهایی، دستورات الهی را به کار گیرد. سالک پس از کنار زدن موانع رستگاری به سیر آفاقی و انفسی می‌پردازد که نتیجه‌ی آن شناخت نفس و شناخت خداوند است. وقتی شناخت بنده نسبت به حق کامل گردید، عشق میان خالق و مخلوق مطرح می‌شود. عشقی که در قرآن کریم به عنوان معنابخش زندگی به کار رفته است، عشق حقیقی میان خالق و مخلوق است. عشق الهی رابطه‌ی تنگاتنگی با ایمان دارد و هرچه مراتب ایمان بالاتر رود و خلوص در عمل و عقیده بیشتر شود؛ انسان عاشق غرق در شهود و فنای الهی می‌گردد. عشق میان خالق و مخلوق که شدت یافت، انسان به درجه‌ی قرب می‌رسد تا حدی که از فرایض برتر رفته و با نوافل پیش می‌رود. جنبه‌ی دیگر زندگی انسان با جهان هستی ارتباط دارد و از آن معنا می‌گیرد، که از طریق عشق و تجلّی جمال و جلال الهی در عالم هستی خود را نمایان می‌سازد. در فصل چهارم، پس از بیان ادوار تفکر هندو، اصول و مبانی کلی هندوئیزم و اهداف چهار‌گانه: کامه، ارته، موکشه و درمه، به توضیح طرق چهار‌گانه‌ی رستگاری هندو از قبیل؛ جنانه‌مارگه، کرمه-مارگه، بهکتی‌مارگه و یوگه‌مارگه و روابط میان این چهار طریق پرداخته شده است. با معرفی دوره‌ی حماسی به اهمیت و محتوای کتاب گیتا می‌رسیم که جنگ میان دو قوم کوروها و پاندوها، با دلاوری ارجونا به کمک کریشنای ارابه‌ران است. از لحاظ رمزی و سمبلیک، این منظومه همان سیر انفسی و آفاقی است که در مبارزه با نفس برای همه‌ی انسان‌ها امکان‌پذیر است. گیتا در آموزه‌های خود از مکاتبی چون؛ ویشنوئیزم، بودیسم، سانکهیه، یوگا و ودانته تأثیر پذیرفته است. انسان‌شناسی گیتا، انسان را به شناخت نفس خارج از نظام طبقاتی و جنسیت رهنمون می‌سازد. با یافتن خاستگاه آئین بهاگاواتا و بهکتی رابطه‌ی بهکتی را با سه طریق دیگرِ رسیدن به موکشه و رستگاری بررسی کرده و سپس تفاسیر متفاوت از بهکتی به خصوص تفاسیر دو مفسر بزرگ، شانکارا و رامانوجه، را بیان کرده و در نهایت رابطه‌ی بهکتی و معناداری زندگی را در گیتا کشف می‌کنیم. با مقایسه‌ی مولفه‌های قرآنی و گیتایی در معناداری زندگی به وجوه اختلاف و اشتراکی می‌رسیم که هر کدام به صورت مجزا بیان می‌شود.کلید واژه‌ها: معنای زندگی، ساحات وجودی، عشق، ایمان، انسان کامل، گیتا، بهکتی، آواتارا، طریق عمل، معرفت.

تهدید نرم به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌شود که باعث دگرگونی هویت فرهنگی و الگوهای رفتاری مورد قبول یک نظام سیاسی از طریق استحاله در حوزه‌های حاکمیت، اقتصاد و فرهنگ شده و ارزش‌ها، آرمان‌ها و نمادهای نظام سلطه جایگزین آن‌ها می‌گردد. در عصرکنونی که با حجم وسیع و متنوعی از تهدیدات نرم در سطح جوامع مواجه هستیم؛ ضرورت شناخت، بررسی، پیشگیری و مقابله با تهدیدات نرم از اولویت‌های اساسی وحیاتی کشورها به شمار می رود. در پژوهش حاضر، تلاش گردیده است؛ ماهیت، چگونگی، روش‌ها، شیوه و شگردها، مصادیق و نمونه‌های تهدیدات نرم، تنها در عرصه‌ی سیاسی از دیدگاه قرآن کریم مورد مطالعه و بررسی واقع گردد. با بررسی این موضوع در قرآن کریم نتایج زیر بدست می‌آید:- بحث تهدیدات نرم امروزه یکی از جدی‌ترین موضوعات جامعه و از جدیدترین مباحثی است که در ادبیات سیاسی مطرح گردیده، در حالی که این تهدیدات از آغاز زندگی بشر وجود داشته و قرآن کریم از ابتدا به این موضوع پرداخته و از دید قرآن دور نمانده است. - مصادیق مهم تهدیدات نرم در عرصه سیاسی از دیدگاه قرآن کریم عبارتند از: فتنه و فتنه انگیزی، دروغ پردازی، عدم بصیرت، بینش و معرفت، استهزاء، مجادله و ستیز، نافرمانی از رهبری جامعه، دوستی و ارتباط با دشمنان و بیگانگان، تهدیدات شیاطین جن وانس، نفاق و منافقین، خیانت-گری، ایجاد شک و تردید در جامعه، اشراف و مترفین، عدم نهی از منکر.

تربیت اخلاقی حیط? بسیار وسیعی از آموزه های تربیتی را شامل می شود .هدف از این تحقیق بررسیسیر تاریخی تربیت اخلاقی در دین اسلام است اما از آنجائیکه تربیت اخلاقی در اسلام ، همانند سایرادیان و آیین ها ی بشری عرص? وسیعی از آموزه ها را در بر می گیرد ، موضوع ((تعقّل))و (( تعبّد ))در تربیت اخلاقی در تاریخ اسلام مورد بررسی قرار گرفت . تعقّل به معنی استفاده از عقل و خرد درشناخت حق و حقیقت و دوری از جهل و ضلالت و تعقّل اخلاقی به معنی شناخت اخلاق جهتتخلّق به اخلاق الهی است . تعبّد به معنی عبودیت و تسلیم بی قید و شرط در برابر اوامر الهی است وتعبّد اخلاقی به معنی خالص سازی تمامی اعمال برای خداست . زیرا در آموزه های ائم? معصومین(ع ) انجام عمل برای خدا ، عین اخلاق است . بنابراین این تحقیق برای پاسخ به این سوال است کهتعبّدی و تعقّلی بودن تربیت اخلاقی در سیر? ائم? معصومین (ع ) چگونه می باشد ؟ و سیر تاریخیتربیت اخلاقی تعقّلی و یا تعبّدی در اندیشه و آراء اندیشمندان مسلمان ایرانی از صدر اسلام تا دورانمعاصر به چه صورت بوده است ؟ با استفاده از منابع اصلی و اسناد و مدارک مربوطه و تالیفاتاندیشمندان مسلمان ، اطلاعات لازم جمع آوری و با استفاده از روش توصیفی و استنباطی ، اطلاعاتبدست آمده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و به سوالات تحقیق پاسخ داده شد .- تعبّد و تعقّل در سیره و سنّت ائم? معصومین (ع )دو مفهوم کاملاً متوازن و متعادل بوده و در مسیررسیدن انسان به سعادت و کمال که قرب الهی می باشد ، تعقّل به عنوان ابزار شناخت و آگاهی و تعبّدبه عنوان مسیر سیر و سلوک قلمداد می گردند .- در دوران پس از ائم? معصومین (ع ) به دلیل تحولات سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی جوامع مسلمین، اندیشه های متعادل اسلام دچارتغییراتی گردید که منجر به عقل گرایی وسنگینی وزن? تعقّل در قروندوم و سوم و چهارم و نقل گرایی و گرایش تعبّدی در قرون پنجم و ششم و هفتم گردید . در قرونبعدی با گرایشات کلامی زمینه سازش تعقّل و تعبّد کم کم فراهم شده و در دوران معاصر اندیشمندانیمثل محقق نراقی ، علامه طباطبائی و استاد مطهری با استفاده از ظرفیتهای عقل گرایی و نقل گرایی ،تعالیم اصیل اسلامی را - همانند صدر اسلام - ارائه نمودند .

یکی ازحوزه های معرفت بشری ،حوزه ی ادبیات کودک و نوجوان است که به خاطر اهمیتاین دوره از حیات بشر، همواره شاهد رشد این بخش از معرفت بشری و پیدایش آثارگوناگون در این زمینه هستیم. در تعریف ان آمده که " ادبیات مجموعه تظاهرات هنری هر قوم است که در قالب کلام ریخته شده باشد(غفاری ،سعید؛1379) و در تعریف دیگر آن را " مجموعه آثار ادبی یک ملت یا یک کشور ، یک زبان یا یک دوره نامیده اند"(همان) .در این تحقیق پس از فیش بداری و تهیه طرح تحقیق با روش اسنادی و کتابخانه ای به گرداوری داده های مورد نیاز در این زمینه پرداختیم و با روش تحلیل محتوا به مقایسه ادبیات کودک و نوجوان ایران و لبنان پس از تحولات 1980 پرداختیم که در این راستا به نتایج زیر دست یافتیم:-داستان کودکان و نوجوانان ایران ولبنان به لحاظ فکری عموما در انواع داستان بلند و کداستان کوتاه و داستانک می گنجد- داستانهای کودکان و نوجوانان لبنان در دودسته ی داستان حیوانات و داستانهای واقعی -رمانتیک می گمجند- داستانهای کودکان و نوجوانان ایران نیز در دو دسته ی داستان حیوانات و داستانهای واقعی و دینی می گنجند.

در این تحقیق سعی بر این داشته ایم تا روشهای پیام رسانی قرآن را به دو روش تفکیک کنیم: 1- روش های بیان قرآن، 2- روشهای تبلیغی قرآن. سعی ما در این تحقیقبر این بوده است که تلفیقی از روشهای بیان و تبلیغی قرآن را کنار هم بیاوریم تا هم مقایسه ای این بین دو روش باشد و هم روش های ناشناخته را بارزتر نماییم. دید خاصی در این مجموعه پژوهش مورد بررسی است و آن ارتباط این دو روش با هم میباشد. که البته در کتابهای روان شناسی معاصر به این ارتباط اشاره شده است. ما در ابتدا از خود قرآن به عنوان منبع اصلی تحقیق استفاده کرده ایم و با تدبر و پژوهش در آیات قرآنی شاخصهای اصلی پژوهش را یافته ایم و بعد با استفاده از تفاسیر اهل سنت و شیعه کتب علوم قرآنی سعی و کوشش نموده ایم تا موانع فهم کتاب قرآن را کنار بزنیم. متن قرآنی بیش از پیش از هر ویژگی بارزی که دارد یک متن ایمانی میباشد. رسالت این متن آنچنان که خود بیان میدارد بر پایه هدایت در انسانها قرار گرفته است.

یکی از اندیشه های اساسی و محوری شعر شاعران، از گذشته تا به حال، اندیشه های دینی و مذهبی بوده است و توجه آنان به اولیای دین و سیره و سیمای معصومین (ع) در همین زمینه می باشد. در این پایان نامه، نگارنده یافته های پژوهشی خود را جهت تبیین سیمای معصومین (ع) در سروده های چند شاعر (بهار، شهریار، سبزواری، شاهرخی، اوستا و مردانی) عرضه کرده است. این موضوع در این دوره بیشتر به ذکر مناقب معصومین (ع) به خصوص پیامبر اکرم (ص)، حضرت علی (ع)، حضرت فاطمه (س)، امام حسین (ع)و امام زمان (عج) اختصاص دارد و به بقیه ی امامان کم تر توجه شده و یا اصلا توجه نشده است. موضوع اشعار شاعران حوادث زندگی و فضایل و مناقب این معصومین (ع) می باشد. با آن که معصومین (ع) ذاتا دارای صفات مشترکی هستند، ولی بعضی از حوادث روزگار ایشان و یا برخی خصوصیات آنان بیشتر مورد توجه قرار گرفته اند، مثلا از پیامبر (ص) معجزات فراوان، مبعث، معراج و از حضرت علی (ع) شجاعت و فداکاری و از حضرت فاطمه (س) مسأله ی فدک و محبت پیامبر (ص) به ایشان، امام حسین (ع)مظلومیت و مبارزه اش در کربلا و جان نثاری و درباره ی امام زمان (عج) مسأله ی ظهور و انتظار مورد توجه شاعران بوده است. با توجه به شعر شاعران معاصر و مقایسه ی آنان با شاعران گذشته، می توان ابراز داشت که شاعران معاصر علاوه بر مدح و منقبت یا سوگ معصومین (ع) ، به مظلومیت آنان و ایستادگی و مقاومت آنان در برابر حاکمان ستمگر و گاهی اهمیت مسأله ی ولایت نیز توجه شده است. این نگرش به خصوص در مورد امام حسین (ع) به ویژه موضوع قیام عاشورا و امام زمان (عج) خصوصا موضوع انتظار حضرت برجستگی بیشتری دارد. به گونه ای که عاشورا دیگر تابلویی از غم و اندوه و ماتم نیست، بلکه سراپا شور و عشق و جانبازی برای حیای دین خدا و مبارزه با ظلم و زور وتزویر است و موضوع انتظار نیز به سکون و نشستن و منتظر ماندن خلاصه نمی شود، بلکه قیام و ایستادگی و خودسازی و ارتقای بینش و بصیرت در راستای فراهم کردن مقدمات ظهور می باشد.

هدف از تدوین این رساله آشنایی با عملکرد عاملی در نحوه استفاده ازمبانی و گرایش های تفسیر ی می باشد، استفاده ازمبنای قرآن در دو قسمت یعنی توسط شخص مفسر و با استفاده از عملکرد دیگران و استفاده از مبنای سنت در دو بخش سند ومتن عرضه شده است ، استفاده از مبنای قرآن کم ، ساده و ابتدایی است و استفاده از سنت در مقایسه با قرآنبیشتر و متنوعتر است .وی استفاده ازانواع گرایش های :فقهی ،کلامی ،فلسفی،عرفانی، ادبی، علمی و تاریخی را مدنظر داشتهاما در بیشتر گرایش ها ، رویکردی خاص و تخصصی ندارد و به نوعی بیان او اطلاعاتی عمومیدر این گرایش هاست ، در مقایسه با دیگر گرایش هافقط در استفاده از گرایش کلامی –تاحدودی حق مطلب ادا شده است ، اشاره به مو ضوعاتی از اصول دینو مباحثی از قبیل : توحید ذاتی ویا نبوت خاصه،اعجاز و معراج جسمانی و نیز معاد، شفاعت ، ملاکتشخیص گناه صغیره و کبیرهو هم چنینموضوعاتی از اصول مذهب با عناوینی هم چون: امامت امام علی (ع) و ظهور امام مهدی(ع) و نیزعدل و جبر و اختیاروبررسی انتقادی در بعضی از موارد ، نمونه هایی برای اثبات این مدعاست.